یک نذر ساده که جهانی شد
تاریخ انتشار: ۶ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۳۳۱۷۳۷
یکی از زیباترین اتفاقات هرساله در ایام محرم برپایی همایش شیرخوارگان حسینی است که امسال هم با شکوه بسیار زیادی در۸۰۰۰ نقطه از دنیا برگزار شد، اما اینکه این ایده بسیار جذاب از کجا خلق شد یک سوال است و پاسخ آن یک نذر ساده است.
به گزارش ایسنا، یکی از زیباترین اتفاقات هر ساله در ایام محرم برپایی همایش شیرخوارگان حسینی است که امسال هم باشکوه بسیار زیادی در ۸۰۰۰ نقطه از دنیا برگزار شد، اما اینکه این ایده بسیار جذاب از کجا خلق شد و چگونه امروز به این وسعت رسیده است سوالی است که در ذهن خیلی از افراد نقش بسته است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
به همین منظور خبرنگار ایسنا برای پاسخ به این سوالات و اینکه این همایش چه اهدافی را به دنبال خود دارد با داوود منافی‌پور -رئیس مجمع جهانی حضرت علی‌اصغر(ع) - به گفت‌وگو نشسته است.
موضوع همایش شیرخوارگان حسینی از یک نذر ساده شروع و ادا شد، در منابع تاریخی و کتب اسلامی در مورد باب الحوائجی حضرت علی‌اصغر(ع) و اینکه نماد مظلومیت امام حسین(ع) با شهادت این طفل اتفاق افتاد مطالب بسیار زیادی وجود دارد.
در این منابع تاریخی، یک روایت از امام صادق (ع) دیده بودم که امام یک مراسم عزاداری برای حضرت علی‌اصغر(ع) برپا کردند که با حضور زنان و مردان بود. در میان این مراسم یکی از قسمت بانوان که با پارچه‌ای از آقایان جدا شده بود بیرون می‌آید و طفل شیرخواره خود را بر دامان امام می‌گذارد، امام در همان جا این طفل را بر دست گرفته و شروع به واقعه‌خوانی می‌کنند. این روایت ذهن من را بسیار درگیر کرد چون خیلی شخصا به این موضوع فکر می‌کردم.
در تمام ادیان دینی و مکاتب هر کدام که نماد نداشته باشد نمی‌تواند مفاهیم خود را انتقال دهد. بنابراین ما هم یرای اینکه بتوانیم نقطه اوج مظلومیت امام حسین(ع) را که حضرت علی‌اصغر(ع) باشد را نشان دهیم باید این طفل را به شکل نمادی در می‌آوردیم که در یک سو مادر(حضرت رباب) و در سوی دیگر فرزند(حضرت علی اصغر) باشد تا مردم این موضوع را لمس کنند.
باتوجه به آنچه امام صادق(ع) انجام داد ما هم الگو گرفتیم و به این نتیجه رسیدیم که محفلی که امام صادق(ع) داشتند را شبیه‌سازی کنیم، بنابراین ما چیزی از خودمان اختراع نکردیم و الگوی همایش شیرخوارگان حسینی برگرفته از امام صادق(ع) بود. از این رو تصمیم گرفتیم اولین همایش شیرخوارگان حسینی را در مهدیه تهران برگزار کنیم هر چند با مخالفت‌هایی روبرو شد اما به هر ترتیب با نامه و سفارش از این طرف، اسفندماه سال ١٣٨٢ در اولین جمعه ماه محرم برای اولین بار این همایش را در مهدیه تهران برگزار کردیم. همان سال اول ٨٠٠ دست لباس هم برای کودکان شیرخوار دوخته شد، نکته مهم در سال اول همکاری آقای پورمحمدی مدیر وقت شبکه سه بود که هم تیزر این مراسم را پخش کرد و هم پخش زنده مراسم را روی آنتن سیما برد.
چرا اولین جمعه ماه محرم در دوره‌های بعدی هم برای برپایی همایش انتخاب شد؟
برای اولین بار ما ششم محرم این همایش برگزار کردیم که از قضا جمعه بود. ما به دلیل اینکه اولین سال برگزاری همایش در جمعه برگزار شد و همچنین نیاز به داشتن یک شاخص برای بعد بین‌المللی اولین جمعه ماه محرم را انتخاب کردیم. اگر می‌خواستیم بین‌المللی عمل کنیم نمی‌توانستیم ششم محرم را مبنای کار خودمان قرار دهیم زیرا بسیاری از کشورها همانند ما محرم را برگزار نمی‌کنند و از این رو برای اینکه این مراسم به صورت یکدست برگزار شود برمبنای افق کشورها این کار انجام دادیم زیرا اولین جمعه محرم در سراسر دنیا یکدست می‌شود اما دومین جمعه ماه محرم ممکن است در افق کشورها روزش متفاوت باشد. جهانی بودن یعنی اینکه به همه افق‌ها نگاه کرد، بنابراین باید یک شاخص انتخاب می‌کردیم که اولین جمعه ماه محرم انتخاب شد. پس از آن هم bbc زد یک روز دیگر به تاریخ شیعه اضافه شد. بعد از سختی‌های سال اول برگزاری در سال دوم مجلس ما به عدد ٨ جلسه رسید، سپس سال سوم ۵۴ جلسه و سال بعدش ٢١٣ جلسه برگزار شد و امسال این تعداد به هشت هزار جلسه رسیده است.
در سال اول با کمک خیرین ٨٠٠دست لباس دوختیم که فقط مختص تهران بود اما سال به سال این دوخت لباس وسعت پیدا کرد و در حال حاضر بیش از ١٠٠ کارگاه و محل بسته‌بندی این لباس‌ها را در سراسر کشور داریم که حداقل سه الی چهار ماه قبل از محرم کار دوخت این لباس‌ها را آغاز می‌کنند.
برای توزیع این لباس‌ها هم یک شریان در استانها ایجاد کردیم به این شکل که یک مسئول استانی از سوی مجمع در هر استان وجود دارد که با آن در ارتباط هستیم و لباس‌ها برای او ارسال و در سطح استان توزیع می‌شود. از سال هشتم به بعد از تهران بیش از ١۵هزار دست لباس بین استانها توزیع می‌شد. این توزیع از تهران به سمت استانها تا دو سال پیش ادامه داشت تا اینکه با خودم فکر کردم اگر یک روز من در قید حیات نباشم سرنوشت این موضوع به کجا خواهد رسید. به همین خاطر دو سال پیش اعلام کردم که لباس به هیچ استانی ارسال نمی‌شود که البته جدی گرفته نشد به همین منظور سال دهم نصف هرساله لباس توزیع شد و سال یازدهم ارسال لباس کلا قطع کردیم تا اینکه دیگر استانها فهمیدند موضوع جدی است و خودشان شروع به دوخت لباس کردند و خوشبختانه امروز در هر استان دو الی سه کارگاه دوخت لباس وجود دارد که رابط ما در استان کار جمع‌آوری پول تا دوخت و توزیع را به دست می‌گیرد. البته لباس‌ها همه به یک شکل است به این صورت که یک لباس سبز و سربندی مزین به نام امام زمان(عج) است که به معنای این است که این کودکان سربازان امام عصر(عج) هستند که مادران فرزندان خود را نذر همراهی امام خود می‌کنند.
نحوه هماهنگی برای برگزاری همایش در سراسر دنیا به چه شکلی است؟
هرساله در مشهد با همه رابطین خود در استانها جلسه همفکری برگزار می‌کنیم و مشکلات و موانعی را که بر سراه وجود دارد بررسی و جهت رفع آنها اقدام می‌کنیم.
موضوع نذرنامه‌خوانی یا همان نذر کردن کودکان برای یاری امام عصر(عج) از کجا شروع شد؟
از سال اول همایش نیت ما نذرخوانی بود، همانجا هم به دلم افتاده بود به همین‌خاطر در واقعه‌خوانی به مادران گفتیم حالا که این کودکان سربند یا صاحب الزمان(عج) بر سر دارند کودکان خود را نذر قیام منجی عالم کنید، البته آنچه امروز به عنوان نذرخوانی داریم آن زمان نبود.امروز ما برای حضور در ایام محرم و مراسم‌های عزاداری لباس مشکلی می‌پوشیم و این لباس مشکلی به معنای همراهی با امام عصر(عج) است. لباس مشکلی می‌پوشیم به عنوان یک نماد اما نماد چه چیزی؛ نمادی برای همراهی امام زمان(عج). در واقع با این لباس و نذری و برگزاری مراسم در حال لبیک گفتن به امام‌خود هستیم. امروز یزیدها هنوز وجود دارند مثل داعش.
همین کشور آلمان که همایش سیرخوارگان حسینی را کودک آزاری اعلام می‌کند آیا می‌تواند کلمه شرف را معنی کند، این همه کودک درکشور ما با بمب‌های شیمیایی آلمان به صدام از بین رفتند. پس ما باید تجهیز باشیم. برخی دولت‌ها معتقد بودند که دنیا دنیای گفت‌وگو است. دنیا بمب و موشک نیست. در پاسخ به این افراد باید گفت حرفهای شما درست، اما در مقایل وحوش نمی‌توان گفت‌وگو کرد، مثل اینکه ما با یک شیر بخواهیم گفت‌وگو کنیم در حال حرف زدن شما را می‌خورد، اگر رهبر معظم انقلاب بدون عقبه انقلاب را محکم نمی‌کرد دشمن الان در همین تهران بود، اما امروز می‌بینیم کامپیوترهای پادگان اشرف را به تهران منتقل می‌کنند. پس ما قدرتمند شدیم و دشمن هر فتنه‌ای ایجاد می‌کند موفق نمی‌شود و حکومت باید خود را تجهیز و ما هم مردم را به سیدالشهدا تجهیز کنیم آن وقت فرهنگ نماز حجاب مردم درست می‌شود.
دشمنان ما موضوع حضور کودکان در مراسم‌های عزاداری را به عنوان «کودک آزاری» مطرح می‌کنند، حالا شما یک مروری بکنید ببیند در یمن با کودکان چه می‌کنند، کسی که انسان باشد بدون اینکه مسلمان هم باشد اگر یکبار تاریخ را بخواند می‌بیند امام حسین(ع) نوه پیامبر خاتم است، روش و منش نیکو و زندگی‌اش قابلیت این را دارد که همه ادیان به او سجده کنند و ایشان را الگو قرار دهند. حالا همین امام فرزند شیرخوار خود را به موجب تشنگی به سمت میدان مبارزه می‌برد تا طلب آب برای این طفل را کند اما دشمن چه پاسخی می‌دهد، با تیر سه شعبه به گردن این طفل او را به شهادت می‌رساند. این کار در کدام مکتب قابل پذیرش است؟. همین کسانی که کودک آزاری را بیان می‌کنند مگر داعش را خلق نکردند و همین داعش مگر کودکان را ذبح نمی‌کرد.
از این دست اتهامات باز هم داشته‌اید؟
بله، یکی از همین رسانه‌های غربی چندی پیش زده بود همایش شیرخوارگان حسینی محلی برای پولشویی جمهوری اسلامی است، بعنی اینکه جمهوری اسلامی از طریق تزریق پول برای برپایی این هشت هزار جلسه در سراسر دنیا پولشویی انجام می‌دهد.
ما در یک سالی اعلام کردیم که هرکسی به ما پول داده است بیاید و اعلام کند. اصلا علت موفقیت و گسترش این همایش همین مخلوط نشدن پول‌های حاکمیتی و دولتی به برپایی این جلسات است.
در کل این همایش‌ها تنها یکبار در جلسه هم‌اندیشی که طبق سنوات هرساله در یکی از سالن‌های جلسات حرم رضوی برگزار می‌کردیم آقای رئیسی که آن زمان تولیت حرم بودند برای ادای احترام به جلسه ما سری زدند و رفتند، حتی بعد اینکه ایشان رییس جمهور شدند چندین بار پیغام آمد برای اینکه کمکی نیاز است پای کار بیایند اما چون این همایش مردمی است نخواستیم کمکی دریافت کنیم. البته برای اینکه جلوی این شائبه‌ها را بگیریم به این موضوع فکر کردیم که با چندین مجمع اطلاعاتی تاریخی همکاری کنیم تا پاسخ غربی‌ها را مستندتر بدهیم.
ما با هیچ کسی با هر گرایشی که در این مسیر کمک می‌کند تا این قطار جلو برود مشکلی نداریم ما به هرکسی با هر اختلافی که با ما داشت گفتیم اصلا شما هرجور فکر می‌کنید درست است همانطور در برپایی همایش کار کنید و این شد که امروز هشت هزار جلسه برگزار می‌شود. این همایش مردمی برگزار می‌شود و تلاش ما بر این است که این تابلوی مردمی همچنان باقی بماند.
آینده این همایش را چگونه می‌بینید؟
ان‌شاءالله در پنج ساله آینده به ۲۱هزار جلسه خواهیم رسید، نگران هیچ چیزی هم نیستیم، فقط ما امسال یک تن لباس به هند فرستادیم، نماینده ما دو هفته در هندوستان چندین کیلومتر در پرواز بود تا لباس توزیع و برگزارکنندگان را توجیه کند و سال آینده هزار جلسه فقط در هند خواهیم داشت.
در حال حاضر در پاکستان ۴۶۰ جلسه، عراق ۲۰۰جلسه، روسیه ۲۷جلسه، ترکیه ۳۰جلسه، بحرین ۱۳جلسه و جلساتی در اروپا و آمریکا برگزار می‌شود. ما مهندسی توسعه داریم و جغرافیای توسعه این جلسات را پیش‌بینی کرده‌ایم. ۱۲ سال پیش پیش‌بینی هزاران جلسه را کردم که برخی به من خرده گرفتند که چرا اغراق می‌کنم اما امروز شاهد هستید هشت‌هزار جلسه در حال برگزاری است، امروز حتی اهل تسنن هم این همایش را برگزار می‌کنند.
اسباب و اجزا این توسعه جلسات را انجام دادیم که فعلا به خاطر مشکلات منابع مالی امکان تحقق آن فراهم نشده است، بالاخره منابع مردمی ما محدود است. در حال حاضر هر لباس ۱۵هزار تومان هزینه دوخت دارد و ما در مرکز ۱۲۰هزار دست لباس دوخته‌ایم که از منابع مردمی تامین شد. در سراسر کشور مجموعا سه میلیون لباس دوخته شد که عدد بسیار زیادی است و همین لباس توسط مردم در حال دست به دست شدن است و همه استفاده می‌کنند و این یعنی اینکه این اتفاق به یک نماد تبدیل شده است.
بیست سال پیش یکی از روزنامه‌ها زمانی که من در ستاد بازسازی عتبات عالیات بودم از من پرسید شما پول مردم را جمع می‌کنید و در جایی دیگر هرینه می‌کنید در حالی که ما خودمان مشکلات زیادی داریم، در پاسخ به این خبرنگار گفتم ما اگر به قوه تهیجی شیعی برسیم و به آن اهمیت بدهیم این قوه آسمانی می‌تواند برای همه انسان‌ها یک انگیزش باشد، برای مثال در دوران دفاع مقدس ۱۲۰کشور از صدام حمایت می‌کردند، ما زمانی که در آبادان بودیم روزی ده فشنگ داشتیم که اگر یک تیر می‌زدیم دشمن با توپ جواب ما را می‌داد، بچه‌های رزمنده ما را با جنگنده می‌زدند یعنی میشه گفت صدام از نظر سلاح ثروتمند بود اما چرا ما پیروز جنگ بودیم، چون ما آرمان‌های دیگری داشتیم، چون ما با نام امام حسین(ع) و گردان حضرت علی اصغر(ع) و علی اکبر(ع) جلو رفتیم. این انگیزش‌ها در بچه‌های ما بود انگیزشی که مکاتب دیگر به دنبال آن بوده و آن را گدایی می‌کنند و ندارند، پس سیدالشهدا(ع) می‌تواند امنیت بیاورد که برای ما آورد.
ما فقط با سیدالشهدا(ع) می‌توانیم دنیا را پر از امنیت کنیم و در این راستا هم ما پرچم حضرت علی اصغر(ع) را به دست گرفته‌ایم و از هر نوع مذهب، سلیقه و گرایشی پای کار آمدند و ما هم فیلتری برای کسی نداشتیم زیرا حسینیه امام حسین(ع) در سراسر دنیا پهن است و هرکسی دوست داشته باشد می‌تواند در آن حضور پیدا کند.
تا به حال دستگاه دولتی پای کار برپایی و حمایت از این همایش آمدند؟
پیشنهادات کمک زیادی دریافت کردیم و مثلا برخی مجموعه‌های دولتی گفتند مثلا شیر توزیع می‌کنیم و ما چیزی نگفتیم.باوجود اینکه مبالغ هنگفتی برای برپایی این همایش هزینه می‌شود اما تمام آن از سوی مردم بوده است، این را هم بگویم هر هزینه‌ای که برای سیدالشهدا بشود ۱۰۰برابر آن در امنیت و اقتصاد ما تاثیر دارد. امروز الگوی جوانان ما امام حسین(ع) است و نمی‌گذارند کسی به کشورشان چپ نگاه کند، شما الگوی به اسم امام حسین(ع) داشته باشید امنیت شما تامین می‌شود و پس از امنیت هم اقتصاد درست خواهد شد پس امام حسین(ع) دنیا ما را آباد کرده است.
از همایش شیرخوارگان حسینی استفاده دیگری در جهت کار خیر خواهید داشت؟
ما خیریه‌های زیادی در این مجمع داریم که در طول سال پول‌های زیادی برای کمک به ایتام، مستمندان و کمک به مریضان جمع‌آوری می‌کنند و ما درحال مرکزیت دادن به این خیریه‌ها هستیم. در حال حاضر درمانگاه‌ها و شیرخوارگاه‌های زیادی ساخته شده است. همچنین به دنبال ثبت یک خیریه در بهزیستی هستیم که به همه‌ی خیریه‌های زیر پوشش مجمع مرکزیت بدهیم.
ما حتی در یونسکو هم ورود کرده‌ایم و یونسکو از ما دعوت کرده ۲۵شهریور در ژنو سخنرانی کنیم. الان دانشگاه لیدن هلند و سوربن فرانسه در مورد این همایش شیرخوارگان حسینی در حال تحقیق هستند. ما صرفا همایش برگزار نمی‌کنیم بلکه هر جلسه منشا خیرات است. البته هرکسی در هرجایی در حال خدماتی است متوقف نمی‌کنیم و قائل هستیم در هرجای کشور خیریه‌ها ما به کار خودشان برسند اما با جهت درست پیش بروند.
یکی از ایده‌های ما ساخت بیمارستان مخصوص کودکان است که منتها منابع ما در حال حاضر محدود است، خیلی‌ها پای کار آمدند که ما بیمارستان می‌سازیم اما ما اعتقاد داریم بیمارستانی باید ساخته شود که وقتی یک مادر به آن مراجعه می‌کند تمام هزینه آن رایگان باشد.
برخی‌ها به دنبال این بودند که یک بیمارستانی بسازیم ابتدا هزینه خیلی کمی دریافت کنیم سپس بعد از چندسال مثل بقیه بیمارستان هزینه‌ها محاسبه شود اما قبول نکردیم چون آن بیمارستان دیگر بیمارستان حضرت علی اصغر(ع) نیست. خیرین هرکسی پای کار بیاید ما استقبال می‌کنیم چون منابع ما محدود است اما در آینده بهترین بیمارستان حضرت علی اصغر(ع) را خواهیم داشت. اگر مردم پشتیبانی کنند کار این بیمارستان را شروع می‌کنیم، البته به شکلی که وقتی من هم نباشم رسالت بیمارستان همان شکلی که گفتم باشد. منابعی همچون وقف هم باید پای این کار بیاید.
در این کارهای خیر برنامه‌ای برای نظم دادن به نیت‌ها دارید؟
مجموعه‌ای را داریم احداث می‌کنیم با عنوان «نذر برای همه»؛ در حال حاضر درمانگاه مجازی با حضور ۳۰۰۰ پزشک بسیجی را داریم که هرکسی سالی دو الی سه ساعت برای درمان بیماران وقت می‌گذارد. البته فقط این موضوع محصور به حوزه پزشکی نیست. هرکسی در هر حرفهای اعم از هنرمند، خبرنگار، پزشک، مهندس و... به اقتضای حرفه خودش می‌تواند خدمات بدهد. تا دو ماه آینده این مجموعه آماده می‌شود، سایت ما هم نام‌نویسی برای سربازان ظهور نام دارد زیرا از ایتدا بنای خوبی را پایه‌گذاری کردیم. در ۲۱ سال گذشته میلیون‌ها نفر نذر یاری امام زمان(عج) شدند و حالا می‌خواهیم اینها را در یک نخ تسبیح قرار دهیم و برنامه ما گستره است اما متاسفانه منابع ما محدود است و هیچ وقت هم نخواستیم جمع‌آوری پول داشته باشیم.
ما در طول این ۲۱ سال مطلقا پول دریافت نکردیم و هرکسی نیتی داشته در جهت رفع نیاز جایی آنها را به هم وصل کردیم مثلا برخی نذر شیر داشتند به جایی که نیاز داشته وصل‌شان کردیم. در مورد همین لباس همایش چندنفر برای ما پارچه می‌خرند تحویل می‌دهند و ما هم به چند کارگاه ارسال می‌کنیم که آنها هم باز با نیت خودشان به دوخت می‌پردازند و ما هیچ پولی از کسی دریافت نمی‌کنیم، اینکه همایش هم ماندگار شده است به همین خاطر است. ما اولین مجموعه بین‌المللی شیعه شناخته شده و یک مجموعه ملموس در داخل هم هستیم. این راه؛ راه خاصی است .
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: همایش شیرخوارگان حسینی مجمع جهانی حضرت علی اصغر ع محرم 1402 عاشورا تعزيه دفاع مقدس عليرضا قرباني تاسوعا كربلا محرم محرم 1402 عاشورا كربلا محرم همایش شیرخوارگان حسینی اولین جمعه ماه محرم حضرت علی اصغر ع سراسر دنیا هشت هزار جلسه برپایی همایش بسیار زیادی حال حاضر امام حسین ع برگزار شد امام صادق استان ها منابع ما خیریه ها دست لباس زمان عج گفت وگو سال پیش پای کار سال اول لباس ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۳۳۱۷۳۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
(تصاویر) تصاویری دیده‌نشده از مراسم حج ۷۰ سال پیش
هر روز تعداد بیشتری از زائران خانه خدا وارد سرزمین عربستان می‌شوند و سعودی‌ها از تکنولوژی‌ها و امکاناتی که برای مسافران خود فراهم کرده‌اند گزارش می‌دهند؛ با این حال تا همین ۷۰ سال قبل، مراسم حج شکل دیگری داشت.
به گزارش همشهری‌آنلاین، در آن روزها سفر هوایی تجاری هنوز در مراحل اولیه خود بود و به اندازه امروز در دسترس نبود، بنابراین، بسیاری از زائران از طریق قایق یا کشتی به مکه سفر می‌کردند. کسانی که توانایی مالی داشتند، سفر خود را با هواپیماهای کوچک از کشورهای مجاور آغاز می‌کردند.
با این حال، مناظر داخلی عربستان با آنچه امروز از خود نمایش می‌دهد بسیار متفاوت بود، اینها تصاویری از حج شهریور ماه ۱۳۳۲ هجری شمسی است که در مجله قدیمی نشنال جئوگرافیک منتشر شده است:
حاجیان متمول با هواپیما وارد عربستان می‌شدند
کشتی وسیله‌ای رایج برای سفر به مکه بود
اکثر مردم اما از اتوبوس استفاده می‌کردند
شهر مکه در سال ۱۳۳۲ شمسی هم رونق خاص خود را داشته است
خیابان‌های شهر در طول مراسم حج همیشه شلوغ بودند
ورودی حرم مقدس متاثر از معماری عثمانی بود
محوطه حرم در آن ایام تنها از کعبه و منطقه مطاف تشکیل شده بود
در آن ایام حاجیان می‌توانستند وارد کعبه شوند
مطاف آنقدر شلوغ نبود که زائران به دشواری بیفتند
بازارهای اطراف حرم هم بسیار ساده بودند
روشنده‌ها برای در امان ماندن از آفتاب چتر داشتند
جمرات ستون‌های کوچکی بودند که به عنوان نماد شیطان سنگسار می‌شدند
حاجیان برای انتخاب قربانیان روز عید خود به صحرا می‌رفتند
در صحرای عرفات چادرهایی ساده و در کنار کوه عرفه برپا می‌شد.
نماز در میان کاروان‌های مقیم صحرا برگزار می‌شد.
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است